Anyż biedrzeniec - Pimpinella anisum

Opis rośliny:

Należy do rodziny selerowatych, baldaszkowatych. Jest to roślina jednoroczna wysokości od 30 d0 50 cm o bardzo delikatnym pokroju. Posiada cienki, palowy korzeń. Łodyge ma prostą, owłosioną, rozgałęzioną. Dolne liście długoogonkowe, okrągłonerkowate, ząbkowane. Liście środkowe, trzy lub pięciokrotnie pierzaste. Górne liście krótko ogonkowe. Kwiaty drobne, białawe zebrane w baldachy na szczytach pędów. Owocem jest rozłupka o długości ok 5 mm złożona z dwu nie łupek. Owoce są pachnące, jasne, żebrowane podługowato-jajowate. Cała roślina wydziele intensywny aromat. 

Pochodzenie i uprawa:

Anyż jest jedną z najstarszych uprawianych roślin leczniczych. pochodzi z Egiptu i Azji Mniejszej, toteż woli klimat cieplejszy od naszego chodź i u nas dojrzewa. Znany również w Chinach i Indiach. W Egipcie uprawiany był na dużych areałach. Znajdujemy o nim wzmianki w Biblii i w Papirus Ebersa (najstarszy egipski zapis medyczny) z 1500 r p.n.e. a Syreniusz w swoim Zielniku pisze tak "tu u nas w rozkoszniejszych ogrodach poczynają go rozmanarzać". Przez całe wieki anyż był rośliną powszechnie stosowaną w lecznictwie i kuchni aczkolwiek obecnie w polsce jakby zapomniany. 

 Do uprawy anyżu najlepiej nadają się gleby ciepłe, żyzne, przepuszczalne, o odczynie zasadowym. Pole pod wysiew powinno być wcześniej obsypane wapnem. Dobrze, gdy stanowisko jest słoneczne i osłonięte od wiatru. Anyż rozmnaża za pomocą nasion. Nasiona wysiewa się wprost do gruntu w kwietniu. Kiełkujące nasiona nie są zbyt wrażliwe na niskie temperatury. Roślina wschodzi po 2-3 tyg. od wysiewu. Do zbioru owoców przystępuje się, gdy główne baldachy mają juz dość twarde owoce i zmieniają barwę z szarozielonej na szarobrunatną a rośliny są suche. Anyż ścina się ręcznie lub kosiarką, wiąże w snopki i dosusza pod dachem. Wysuszone snopki anyżu młóci się a owoce dosusza w suszarni.

Działanie i zastosowanie:

owce anyżu zawierają do 6% olejku eterycznego, którego głównym składnikiem jest anetol (do 90%) i od którego pochodzi specyficzny anyżowy zapach i słodki smak. Ponadto z owoców anyżu uzyskuje się od 10-30% oleju tłustego, flawonoidy, kumaryny, białka, składniki mineralne, cukier i inne związki. 

W lecznictwie ludowym napar z owoców anyżu stosowano jako lek wykrztuśny, przeciwkaszlowy, przeciwastmatyczny, przeciwgorączkowy, moczopędny i ułatwiający trawienie.

Działanie:

Przetwory z owoców anyżu pobudzają czynności wydzielnicze błon śluzowych górnych dróg oddechowych. Wykazują też działanie wykrztuśne w nieżytach gardła i oskrzeli. Ponadto zwiększają wydzielanie soków trawiennych i przywracają prawidłowe ruchy perystaltyczne jelit. Łagodzą objawy kolki jelitowej i wzdęć, ułatwiają trawienie i przyswajanie pokarmów szczególnie u dzieci i niemowląt oraz u osób starszych. Anyż ma też działanie przeciwbakreryjne i przeciwskurczowe. Olejek eteryczny z anyżu podany zewnętrznie działa odkażająca na skórę.

Zastosowanie:

We współczesnym ziołolecznictwie stosuje się przetwory z anyżu jako lek wykrztuśny w nieżytach gardła i oskrzeli i w suchym kaszlu. Często łączy się go z innymi surowcami o podobnym działaniu. Ponadto jest stosowany jako środek rozkurczowy w niektórych schorzeniach przewodu pokarmowego objawiających się bólami brzucha, a także w zaparciach wywołanych skurczami jelit.
Anyż wykorzystywany jest też do poprawy smaku i zapachu innych leków. Jest lekiem zalecanym dla niemowląt i dzieci. Owoce anyżu są składnikami mieszanek ziołowych. 
Owoce anyżu są wykorzystywane w przemyśle cukierniczym, alkoholowym i perfumeryjnym. Są też znaną i cenioną przyprawą.

Poza lecznictwem anyż jest wykorzystywany w przemyśle spirytusowym do produkcji likierów i w przemyśle cukierniczym. Jest stosowany jako przyprawa do chicha, ciast, mazurków, pierników, a nawet cukierków. W kuchni znajduje zastosowanie przy sporządzaniu sosów, a także sera i twarogu. Olejek anyżowy otrzymywany przez destylację z parę wodną rozdrobnionych owoców anyżu jest wykorzystywany do inhalacji górnych dróg oddechowych, w kaszlu z trudnościami odkrztuszania także w bronchitach i przeziębieniach. Jest też wykorzystywany w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym.
Owady nie znoszą zapachu anyżu i można się chronić przed komarami nacierając twarz i ramiona olejkiem anyżowym.

źódła: 

Zioła Ojców Benedyktynów - J.G. Mayer

Zioła, Apteka Domowa - S. Foster

Z apteki Św. Hildegardy z Bingen - P. Ferris